بیم و امید اهالی تئاتر مشهد در سالی که پشت سر گذاشتیم | سال سکوت صحنه
صحنه تئاتر مشهد یک‌باره با آمدن کرونا فروریخت. جزو اولین مبتلایان کووید ۱۹ بودند که به باور تئاتری‌ها، بیماری پیش‌زمینه‌ای نیز داشت و کرونا به بدن نحیف این بیمار، تیر آخر را شلیک کرد. در ادامه، در گفتگو با چندتن از هنرمندان تئاتر مشهد، به آسیب‌شناسی اتفاق‌های تئاتری مشهد در سال ۱۳۹۹، پرداخته‌ایم که از نظر می‌گذارنید.
لیلا کوچک‌زاده | شهرآرانیوز - دهه ۹۰، دهه طلایی تاریخ تئاتر مشهد نبود، اما دهه‌ای پر از امید و آرزو برای تئاتر شهر محسوب می‌شد. در ۱۰ سال اخیر، اهالی تئاتر به آرامشی نسبی رسیده بودند، زیرا توانسته بودند مردم مشهد را با این هنر آشنا کنند. طوری که لازم نبود برای معرفی تئاتر خود، زحمت زیادی بکشند. مردم خودشان می‌آمدند و برای خریدن بلیت صف می‌ایستادند و دیگر بلیت‌فروشی کار سختی نبود.
شب‌های شلوغ مجموعه تئاتر شهر مشهد در بوستان ملت گواه این ماجراست. گاه حتی یک صندلی در سالن‌ها و تماشاخانه‌ها خالی نمی‌ماند. اهالی تئاتر به این فکر افتاده بودند که باید سالن‌های بیشتری ساخته شود؛ سالن‌هایی که ظرفیت بالاتری برای تماشاچیان داشته باشد. زیرا می‌دانستند مردم مشهد با تئاتر آشتی کرده‌اند. فکر‌های بزرگ‌تری‌هم توی سر داشتند. موضوع جلساتشان شده بود «گسترش اقتصاد تئاتر».
اما یک‌باره با آمدن کرونا، صحنه تئاتر مشهد فروریخت. جزو اولین مبتلایان کووید ۱۹ بودند که به باور تئاتری‌ها، بیماری پیش‌زمینه‌ای نیز داشت و کرونا به بدن نحیف این بیمار، تیر آخر را شلیک کرد. بیماری که با گذشت بیش از یک سال هنوز هم التیام نیافته است و این خود هنرمندان بوده‌اند که در این شرایط، هر کدام به طریقی، برای بهبود تلاش کرده‌اند. در ادامه، در گفتگو با چندتن از هنرمندان تئاتر مشهد، به آسیب‌شناسی اتفاق‌های تئاتری مشهد در سال ۱۳۹۹، پرداخته‌ایم که از نظر می‌گذارنید.
آن سال سیاه در تهران
نخستین صحبت مسعود صفری، کارگردان جوان مشهدی از شرایط تأثربرانگیزی است که در اوج اجرا‌های خود در زمستان سال ۱۳۹۸، با آن روبه‌رو می‌شوند و عملا آن‌ها را از کار بازمی‌دارد: بعد از اجرای نمایش «ناهملت» در بیست‌وهشتمین جشنواره استانی تئاتر استان خراسان رضوی در سال ۱۳۹۸ و کسب جایزه در چند رشته، در حال تمرین و آماده‌سازی برای اجرای عمومی بودیم که خبر بیماری همه‌گیری آمد که اطلاعات خاصی هم درباره آن نبود. اما تمرین‌هایمان را متوقف کرد و ما را در شرایط تعلیق قرار داد. او ادامه می‌دهد: متأسفانه با تداوم این بیماری، گروهمان از هم پاشید و هر فردی به دنبال برنامه‌ریزی شخصی برای خود بود. من هم ترجیح دادم باتوجه به پیشنهاد کاری از تهران برای اجرا در نمایشی به این شهر بروم. در حالی که قرار بود در سالن مولوی تهران، نمایش «رومئو و ژولیت» را که در جشنواره فجر سال ۱۳۹۷ دیده و نقد‌های خوبی درباره آن نوشته شده بود، به روی صحنه ببریم، اما اجرای این نمایش لغو شد.
صفری به این موضوع اشاره می‌کند که نمی‌توانسته مسئولیت روانی گروه را در مقابله با کرونا بپذیرد و آن‌ها را در خطر بیماری قرار دهد: تمرینات را متوقف کردیم. اما در مشهد در دوران کرونا، هیچ اتفاق خاصی نیفتاد. نه ایده اجرا‌های آنلاین به نتیجه رسید و نه حتی بحث‌های پژوهشی و علمی شکل گرفت. در حالی که در تهران سمینار‌ها و جلساتی برگزار شد و به دنبال موضع‌گیری آگاهانه در این شرایط بودند. پژوهشگران حوزه تئاتر در تهران، سعی می‌کردند، یک قدم جلوتر را ببیند. اینکه تئاتر نقاط ضعفی هم داشته که با آمدن این پاندمی، ضربه‌پذیر شد.
کارگردان «ناهملت» بر این باور است که برای حفظ هویت تئاتری خود به تهران رفته است و نام مهاجرت را مطرح نمی‌کند و می‌گوید: همچنان دوست دارم در شهر خودم تئاتر تولید کنم و مشهد و مناسبات آن را دوست دارم، اما در شرایط فعلی و با توجه به پیشنهاد کاری ترجیح دادم، این سال سیاه را در تهران بگذرانم. او در تهران در تئاتری به نام مشروطه به کارگردانی احسان شایان‌فر در نقش شیخ فضل‌ا... نوری بازی می‌کند. درواقع این نمایش را تجربه کاری می‌داند که از اجرای آن خرسند است.
اما حرف‌های کارگردان نمایش «رومئو و ژولیت» با ابراز نگرانی از وضعیت سالن اصلی تئاتر شهر، ادامه می‌یابد: مناسبات تاریخ تئاتر نشان می‌دهد که این هنر، در هر شرایطی خودش را در میان مردم پیدا می‌کرده، ولی حالا ما در میان مردم نیستیم و هر کدام در خانه خود نشسته‌ایم تا این بیماری برود و بتوانیم دوباره به سالن‌های نمایش برگردیم. سالن‌های نمایشی که به گفته او یکی یکی در حال خارج شدن از دست هنرمندان است. صفری در این باره از شائبه‌هایی واگذاری سالن تئاتر اصلی به بخش خصوصی می‌گوید و از اینکه اگر مهم‌ترین سالن شهر از دسترس هنرمندان خارج شود و انجمن هنر‌های نمایشی و اداره ارشاد اختیاری روی آن نداشته باشند، ابراز نگرانی می‌کند.
بیشتر بخوانید:
شاید دیگر نمایش‌های بزرگ و فاخر نداشته باشیم
«خراسان خاک هنرمندخیزی دارد. حتی اگر متولیان حمایت نکنند. بازهم هنرمندان ما می‌درخشند» محمد جهان‌پا از هنرمندان تئاتر مشهد، نقش متولیان امر در اپیدمی کرونا را در حمایت از تئاتری‌ها کم‌رنگ می‌داند و می‌گوید: در یک سال گذشته عملا اقدام خاصی از سوی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام نشد. می‌دانیم که با کمبود بودجه روبه‌رو هستند، اما می‌توانستند در حوزه‌های دیگر ورود پیدا کنند و با همکای نهاد‌های دیگر، فعالیت‌هایی را برای حمایت از هنرمندان تئاتر انجام دهند. اما از آنجا که هنرمندان ما همیشه راه حلی می‌یابند، مسئولان را بدعادت کرده‌اند. کارگردان نمایش «افسانه ماردوش» که در جشنواره فجر کودک و نوجوان در سال ۱۳۹۸ از آن استقبال شد و جایزه گرفت، نمایش تله‌تئاتر را بخش مغفولی می‌داند که اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و صداوسیمای استان می‌توانستند آن را جایگزین اجرا‌های زنده تئاتر کنند و با حمایت از هنرمندان، چراغ نمایش را روشن نگه دارند.
این کارگردان مشهدی که خود آموزش‌های مجازی را جایگزین اجرا‌های تئاتر کرده است، می‌گوید: در یک سال گذشته بیش از چهار دوره کلاس آموزش بازیگری مقدماتی و تکمیلی و پیشرفته کودک و نوجوان در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار کردیم. همچنین مجموعه ده‌قسمتی آموزش شیوه نقالی و روایتگری تاریخ انقلاب را برای فرهنگ‌سرای ترافیک کار کردیم. او همچنین به اجرای نمایشی در روز مبعث پیامبر (ص) در حرم مطهری رضوی اشاره می‌کند که برای اولین بار در رواق امام خمینی حرم مطهر اتفاق افتاده است و به گفته او مسیر را برای اجرای گروه‌های دیگر هموار خواهد کرد.
اما به باور جهان‌پا در ۶ ماه نخست اپیدمی کرونا، بستر بسیار خوبی برای آموزش ایجاد شده بود: استادان در خانه بودند و می‌شد به آموزش که سال‌ها از آن غفلت شده بود، پرداخت، اما این فرصت را از دست دادیم. ما پس از کرونا فهمیدیم که باید در زمان بحران‌های بعدی به فکر باشیم. همچنین از این موضع که نمایش حتما باید زنده باشد، کوتاه بیاییم و بستر خوبی برای اکران کار‌های خود در فضای مجازی ایجاد کنیم.
این کارگردان همچنین به این مهم اشاره می‌کند که بیش از یک سال از تعطیلی سالن‌های تئاتر مشهد می‌گذرد و فقط سالن تئاتر مستقل آن هم با ظرفیت پایین اجرا دارد و عملا شهر مشهد با یک سالن تئاتر فعالیت می‌کند: این موضوع خوب نیست و ما را به تفکر وامی‌دارد که امنیت شغلی نداریم. همین است که شاهد کوچ هنرمندان به فضا‌های دیگر در سریال‌ها و سینما هستیم. گرچه اکنون تولید یک نمایش، دیگر به صرفه نیست. چون شرایط اقتصادی این فرصت را نمی‌دهد. نباید خودمان را گول بزنیم، اگر کرونا تمام شود، با مشکلات اقتصادی چگونه می‌توان کنار آمد؟ شاید اگر تهیه‌کننده دولتی حمایت نکند، دیگر نمایش‌های بزرگ و فاخر نداشته باشیم.
بیشترین ضربه را تازه‌وارد‌ها خوردند
نمایش «ریبوت» به‌کارگردانی امیرحسین آژیر ارشد، تنها اثر راه‌یافته از مشهد به سی‌ونهمین جشنواره تئاتر فجر در سال ۱۳۹۹ بود. نمایشی که به گفته این کارگردان، اجرای آن در سال ۱۳۹۸ نیمه‌کاره ماند و با وجود کرونا، بازهم در سال ۹۹ اجرا نشد. اما آژیر می‌گوید: تنها اقدام مفید من این بود که از نمایش فیلم گرفتم و توانستم آن را برای جشنواره استانی ارسال کنم و بعد هم اثرم به جشنواره فجر راه یافت. به گفته او بازخورد‌های این نمایش در بین گروه‌های تئاتری در تهران، رضایت‌بخش بوده است.
«ریبوت» ماجرای ۴ نفر غریبه و بیگانه است که با هدف کسب پول، وارد یک بازی زیرزمینی می‌شوند و در نمایش با انگیزه و گذشته این افراد بیشتر آشنا می‌شویم. آن‌طور که آژیر ارشد می‌گوید او در این نمایش سعی داشته به سمت ریشه‌یابی مسائل خانوادگی برود.
اما به نظر این کارگردان، بیشترین ضربه تئاتر را گروه‌هایی خوردند که تازه تجربه کسب کرده و وارد تئاتر شده بودند و می‌خواستند خودی نشان دهند و قرار بود به عنوان استعداد‌های جدید مطرح شوند که این اتفاق نیفتاد. او مشهد را قطب دوم تئاتر کشور می‌داند و بر این باور است که مخاطب تئاتر در چند سال اخیر کشش بیشتری به سمت این هنر نمایشی پیدا کرده و آشتی مردم هم با تئاتر بیشتر شده است و امید می‌رود که با راه‌اندازی سالن‌های تئاتر بیشتر در مشهد، بخشی از دشواری‌های هنرمندان مرتفع شود. او همچنین می‌گوید: شاید این حرف کلیشه‌ای به نظر برسد، ولی تئاتر برای من فقط عشق است و هیچ‌گاه به تئاتر به عنوان منبع مالی نگاه نکرده‌ام.
بیشتر بخوانید:
باید مؤسسه حقوقی شویم
کریم جشنی، سرپرست انجمن هنر‌های نمایشی در خراسان رضوی درباره شائبه پیش‌آمده از واگذاری سالن اصلی تئاتر شهر به بخش خصوصی می‌گوید: یک سالی است که سالن اصلی تئاتر شهر، از اختیار انجمن هنر‌های نمایشی خارج شده است و مستقیم زیر نظر اداره فرهنگ و ارشاد اداره می‌شود. به گفته او این روند زمانی که انجمن هنر‌های نمایشی به عنوان مؤسسه حقوقی به ثبت برسد، تغییر خواهد کرد.
او تصریح می‌کند: انجمن هنر‌های نمایشی بعد از تبدیل‌شدن به مؤسسه حقوقی، برای داشتن هیئت موسس، انتخابات برگزار می‌کند و پس از آن شاهد هیئت مدیره جدید و شکل جدیدی از انجمن هنر‌های نمایشی به عنوان مؤسسه حقوقی خواهیم بود. طبیعتا زمانی که این اتفاق بیفتد، می‌توان سالن‌ها را در اختیار انجمن ثبت‌شده قرار داد که به صورت سابق و حتی با فعالیت‌های بیشتر به کار خود ادامه می‌دهد.
او به این هم اشاره می‌کند که هم اکنون ۳۰ گروه نمایشی برای اجرا در سالن اصلی، اعلام آمادگی کرده‌اند که به محض ثبت مجمع عمومی و مشخص‌شدن کاندیداها، اجرا‌ها به روال قبل ادامه می‌یابد.
جشنی همچنین بیان می‌کند که مصوبه حمایتی شورای شهر مشهد در قالب خرید ۳۰ درصد ظرفیت سالن‌های نمایش، همچنان در سال جدید ادامه خواهد یافت و به گفته او نقطه عطفی برای روشن‌ماندن سالن‌های تئاتر مشهد خواهد بود.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
